«Չգիտեմ՝ էներգետի՞կ տարածաշրջան ենք, թե՞ ընտրյալ ազգ, բայց ինչ-որ վերին ուժ մեզ միշտ փրկել է կործանումից»

«Իրատեսի» հյուրը երգչուհի, հեղինակ-կատարող, բանաստեղծ ՍՐԲՈՒՀԻ ՍՏԱՄԲՈԼՑՅԱՆՆ է:

-Սրբուհի՛, Ձեզ ուղղվելիք հարցաշարը կազմելիս աչքովս ընկավ Ձեր ֆեյսբուքյան պրոֆիլում զետեղված մի լուսանկար՝ Դալայ լամայի խոսքով. «Մարդիկ ստեղծվել են, որ սիրվեն: Իրերը ստեղծվել են, որ օգտագործվեն: Աշխարհը քաոսի մեջ է, որովհետև ամեն ինչ հակառակն է»: Հավատու՞մ եք, որ երբևէ կդադարի նյութի պաշտամունքի դարաշրջանը:
-Կարծում եմ, որ նյութի դարաշրջանը մոտենում է իր ավարտին և մենք մտնում ենք հոգևորի, հոգևոր ու մտավոր արժեքների դարաշրջան: Թե՛ քաղաքական դաշտում, թե՛ արվեստում, գրեթե ամենուր նշմարվում են այդ փոփոխությունները: Նոր, ուրիշ գիտակցությամբ երեխաներ են ծնվում: Աշխարհը փոխում է իր ուղեգիծը, դա անխուսափելի է: Պարզապես կուզեի, որ էլ ավելի արագ ընթանար այդ գործընթացը, որ ինքս էլ հասցնեի ապրել այդ աշխարհում:
-Չարի ու բարու հավերժական հակամարտությունը ի՞նչ հարաբերակցության մեջ է Հայաստան աշխարհում՝ ըստ Ձեզ: Մենք՝ քրիստոնյա երկրի մեր կարգավիճակով, առավելապես պաշտպանվա՞ծ ենք չարի գերակայությունից, թե՞ այն, իբրև իր փորձությունների տարածք, հատկապես մեզ է ընտրել ու օգտագործում:
-Դժվարանում եմ հարաբերակցության մասին խոսել, բայց և չէի էլ ուզի քրիստոնեական տեսանկյունից այն դիտարկել: Չգիտեմ՝ էներգետի՞կ տարածաշրջան ենք, թե՞ ընտրյալ ազգ, բայց ինչ-որ վերին ուժ մեզ միշտ փրկել է կործանումից: Հիմա առավել լարված ու կարևոր շրջանում ենք, մեր, որպես ազգի, լինելության եզրագծին: Էնպես եմ զգում, որ այդ վերին պաշտպանը հիմա մեզ է թողել ընտրությունը, մենք պիտի ընտրենք մեր ապագան - ազգային` հոգևոր, մշակութային կամ …

-Ձեր ստեղծագործական ուղուն հետևում եմ հայտնի «Տիրամոր գովքը» երգի կատարումից սկսած, որի երաժշտության հեղինակն է Ձեր մայրը՝ Աստղիկ Ստամբոլցյանը, տեքստինը՝ Խոյլի Վարդանը: Այս երգը միջնադարյան շարականների շունչն է բերում: Ինչպե՞ս է հնարավոր 20-րդ դարում ստեղծագործել ու մատուցել այնպես, որ այդքան մերձ ու հարազատ լինես դարավոր արմատներիդ:
-Ստեղծագործությունը կամ ձեռքով է կերտվում, կամ ծնվում: Այս երգը ծնվել է: Զարմանալի է, բայց այն թվերին, երբ առաջին անգամ մեծ լսարանին ներկայացրինք այս գործը, հոգևոր երգը արգելքի տակ էր: Անգամ ռեժիսոր Հրանտ Մովսիսյանը վախ էր ապրում, որ տեսահոլովակը եթեր հեռարձակել թույլ չեն տա: Բայց ոչ միայն թույլ տվեցին հեռարձակել, այլև օրվա մեջ մի քանի անգամ էին ցուցադրում: Մտահոգություն ունեի, որ հաճախակի ցուցադրությունը կձանձրացնի: Ոչ միայն չձանձրացրեց, այլև մինչ օրս ապրում է, կատարվում: Ծնված երգ էր, հավատով երգված, առանց արհեստական վոկալ փաթեթավորման: Բոլորս միայն հոգով էինք երգում: Ծնվեց, որովհետև պետք է ծնվեր: Որովհետև 88 թիվն էր հասունանում, որովհետև հոգևոր զարթոնք էր պետք:
-Զարմանալի բան կատարվեց մեր տանը. մայրս, որ հոգևոր երաժշտության շնչով էր ապրում, իրեն հայտնի բոլոր շարականներից, չգիտես ինչպես, նախընտրեց այս երգը և աղոթելիս միշտ երգում էր: Անգամ օտարության մեջ գտնվող իր որդուն՝ եղբորս, այդ երգի՝ իր կատարման ձայնագրությունն էր ուղարկել: Երգում էր, բնականաբար, ոչ թե որպես երգ, այլ որպես աղոթք: ՈՒ ինքս էլ իմ մի պատմվածքի առանցքում այս երգը դրեցի. այն նվիրված է 2016-ի քառօրյա պատերազմի նահատակներին:
-Հուզեցիք այդ խոստովանությամբ:

-Վահագն Ստամբոլցյանի դերակատարությունը հայ արվեստի տարեգրության մեջ դժվար է մի քանի բառով բնութագրել: Իսկ Վահագն Ստամբոլցյան հորը հնարավո՞ր է: Կա՞ այնպիսի հակիրճ բանաձև, որով կբնորոշեք բացառիկ այդ անձնավորությանը:
-Նա միայն իմ հայրը չէր, իմ ամենամտերիմ ընկերն էր, ամենամեծ ուսուցիչը, հարազատ հոգի, մարդ, որն ինձ հասկանում ու զգում էր անվեհապահորեն, անգամ մեծ հեռավորությունից: Երբ քաղաքում էր լինում, առավոտներն ինձ արթնացնում էր, ու մենք միասին գնում էինք Զանգվի ձոր՝ արևածագը դիմավորելու: ՈՒշադրությունս սևեռում էր երկնքին, ամպերին, ծառերին, քարերին, ջրին, բոլոր ձայներին… ՈՒզում էր, որ այդ հանճարեղ երաժշտությունն ու պատկերները լսեի ու տեսնեի, զգայի: Մենք գաղտնիքներ երբեք չենք ունեցել, բացատրությունների կարիք երբեք չի եղել: Զարմանալի ու ոչ երկրային կապ էր: Անբացատրելի կապ էր…

-Ձեր կապը բնության հետ ակնառու է տնամերձ այգու ֆանտաստիկ լուսանկարների շնորհիվ: Տպավորություն է, որ մի մեծ պլանտացիայի տիրուհի եք: Ստեղծագործական աշխատանքը տուժու՞մ է, թե՞ շահում բնության հետ այդքան սերտ շփումից. նկատի ունեմ այն հանգամանքը, որ այդպիսի խնամված այգու տիրուհին ոչ քիչ ժամանակ պիտի հատկացնի դրա խմանքին:
-Չէ՜, այգիս շատ փոքր է, բայց ժամանակ, այո՛, խլում է: Վերջին շրջանում քիչ եմ ստեղծագործում: Երևի մի քիչ հիասթափվել ու ընկճվել եմ այսօրվա մեր մշակութային քաոսից, մուսաներիս վիրավորել: Հույս ունեմ՝ կներեն ինձ մի օր ու կվերադառնան: Հիմա հին բժշկությունն է ձգում: Հենց այդ պատճառով եմ այգով, բնական հողագործությամբ տարվել: Բուժական օճառներ եմ պատրաստում և նրանց մեջ օգտագործվող բուսական հումքն իմ այգում եմ աճեցնում, որ վստահ լինեմ:

-Դուք երգչուհի եք, հեղինակ-կատարող, բանաստեղծ, տեսաբան: Ո՞ր շնորհն է գերակա Ձեր նկարագրում:
-Ես ինձ երգչուհի եմ զգում: Նոր երգերի ընտրության պակասից սկսեցի ինքս ինձ համար գրել, դարձա հեղինակ-կատարող: Իսկ մնացածը հոբիներ են, վիճակներ, գումար վաստակելու ձև և ոչ ավելին:
-Ձեր բանաստեղծությունների անկեղծությունն ուղղակի կլանում է ընթերցողին, բայց ինձ համար դրանք ունեն մեկ այլ առանձնահատուկ որակ՝ անսպասելիությունը, քնարական ասելիքի նովելային հանգուցալուծումը: Դուք անակնկալների սիրահա՞ր եք:
-Ինչ գալիս է՝ գրում եմ: Ես ինձ բանաստեղծ չեմ համարում: Պարզապես չեմ ամաչում զգացմունքներիս ազնիվ մեկնաբանությունից: Եկածը չեմ շտկում: Բանաստեղծությունն ինձ համար հոգևոր ու զգացմունքային վիճակների արտահայտություն է, այն էլ միայն ֆեյսբուքյան էջի համար: Երբեք չեմ մտածել տպագրվելու մասին, չնայած առաջարկներ բազմիցս եղել են: Իսկ անակնկալներ սիրում եմ… իմ կյանքում կարևոր ոչինչ գծագրված չի եղել: Ամեն ինչս է անակնկալ եղել:
-Սրբուհի՛, Դուք երջանկության բանաձևը արտածում եք ինքնայրումի սխեմայով.
«Ինձ հանգցրին… դառա փլված, կիսամարմին, կիսամուր…
Քանի կա հույս, այրվեք մինչև ոսկորները, մինչ մրուր:
Երջանկության ճանապարհին չկա ոչ մի ուղեցույց,
Միայն այրվող կանթեղի մեջ թող յուղ խառնեն, ոչ՝ սառույց»:
Երջանիկ մարդիկ ինքնաբավ են թվում, ինքնայրումը և ինքնաբավությունը համադրելի՞ են:
-Ժամանակին ինչ-որ արհեստածին, հասարակական նորմեր պահպանում էի: Բայց հասունանալու հետ հասկանում ես, որ անկախ ամեն ինչից, պետք է լիովին ապրել: Լիովին սիրել, լիովին տառապել, լիովին նվիրվել, շնորհակալ լինել ամեն վայրկյանից, օրվանից, Աստծուց՝ այլևս երբեք չկրկնվող զգացմունքների ու զգացողությունների համար: Կիսատությունը, ամեն ինչում, նեղում է մարդուն, անհասկացություն թողնում: Ֆիլմի վերջն է, չէ՞, կարևոր: Իսկ ինքնաբավությունը լիարժեք երջանկություն չի կարող ապահովել: Ես կարող եմ և չշփվել: Ստեղծագործելու համար ինձ ոչինչ պետք չէ, համացանցն էլ բավարարում է իմ գրքի, երաժշտության, ինֆորմացիայի պահանջը: Կարող եմ, բայց երջանիկ զգալու ամենակարևոր բաղադրիչը մարդն է, նրա ջերմությունը, վերաբերմունքը, նրա հետ շփումը, նրա սերը: Հա՛, ամենակարևորը սերն է, հենց մարդու՛ սերը՝ երջանկությունը լիաժեք ապրելու համար: Մարդուն մարդ է պետք: Առանց սիրո ոչինչ էլ չի լինում, չի արարվում: Առանց սիրո ամեն ինչ անիմաստ է դառնում: Ես հաճախ եմ ինքնայրվում, բայց ամեն օր, անպայման, արևի հետ նորից ծնվում եմ, որ նորից ապրեմ։

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ